Czym jest Krajowy Rejestr Zadłużonych? - Lewandowski Kancelaria

Z dniem 1 grudnia 2021 roku weszły w życie przepisy Ustawy z dnia 6 grudnia 2018 roku o Krajowym Rejestrze Zadłużonych. Jest to swoista ?rewolucja? w postępowaniu upadłościowym i restrukturyzacyjnym. Zmiany dla szeregu podmiotów są znaczące i warto zapoznać się z podstawowymi założeniami w tej nowej rzeczywistości.

Ustawa o Krajowym Rejestrze Zadłużonych powstała po wieloletnich pracach i próbach jej wdrożenia, jako odpowiedź na art. 24 ust. 1 rozporządzenia nr 2015/848, zgodnie z którym państwa członkowskie ustanawiają i prowadzą na swoim terytorium co najmniej jeden rejestr, w którym ogłasza się informacje o postępowaniach upadłościowych. Z treści art. 92 pkt b przywołanego rozporządzenia, wynika, że rejestr powinien zacząć działać z dniem 26 czerwca 2018 roku.

System teleinformatyczny Krajowego Rejestru Zadłużonych jest już dostępny za pomocą usług internetowych udostępnianych na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości, na wzór rozwiązań przyjętych w elektronicznym postępowaniu upominawczym.

Z założenia rejestr zakłada całkowitą informatyzację i od początku winien funkcjonować w formie systemu teleinformatycznego, bo tylko taka postać zapewni sądowi możliwość natychmiastowego i automatycznego ogłaszania informacji o wszczęciu postępowania upadłościowego czy restrukturyzacyjnego.

Jakie są cele Krajowego Rejestru Zadłużonych? Wydaje się, że w przyszłości będą nie do przecenienia. Wymienić należy przede wszystkim:

• Zapewnienie wierzycielom bieżącego dostępu do akt postępowania upadłościowego oraz restrukturyzacyjnego za pośrednictwem Internetu;
• Ujawnienie szerokiego wachlarza danych dotyczących toczących się postępowań w celu zwiększenia ich transparentności;
• Zwiększenie pewności obrotu gospodarczego;
• Usprawnienie nadzoru wierzycieli i sędziego-komisarza czy sądu nad nadzorcą sądowym, zarządcą czy syndykiem;
• Przyspieszenie postępowań, ich usprawnienie i zwiększenie stopnia efektywności;
• Zwiększenie stopnia zaspokojenia wierzycieli;
• Wykorzystanie nowych technologii w prowadzeniu postępowań.

W kwestii zastosowanych rozwiązań zwrócić należy szczególną uwagę na rzecz fundamentalną dla istoty systemu, czyli wprowadzenie obowiązku składania w postępowaniu restrukturyzacyjnym i w postępowaniu upadłościowym przedsiębiorców wniosków i dokumentów drogą elektroniczną. Ma to pozwolić na ich automatyczne przetwarzanie, w celu dalszego wykorzystania, m.in. poprzez przeniesienie do repertoriów lub do wzorców postanowień czy innych orzeczeń oraz nie będzie po stronie sądu generował żadnych czynności. Wprowadzanie pism ma odbywać się na ujednoliconych i zrestrukturyzowanych formularzach, obowiązkowych dla uczestników oraz organów postępowania. Ujawnianie danych nie będzie ponadto miało charakteru wpisu do rejestru, tylko stanowić będzie czynność techniczną. Na marginesie należy dodać, że odniesie to skutek jednocześnie z dokonaniem obwieszczenia obejmującego właściwe dane albo dokonaniem innej czynności, z którą ustawa wiąże skutek ujawnienia w rejestrze.

Co istotne, wprowadza się system doręczeń elektronicznych, co w sposób znaczący ułatwia i przyspiesza komunikację pomiędzy uczestnikami a sądem, ale też ogranicza obstrukcję procesową. Ale od tej zasady są wyjątki. W określonych wypadkach dopuszczalne są doręczenia poza systemem. Dotyczy to m.in. pierwszego doręczenia dokonywanego osobie fizycznej, osobie prawnej oraz jednostce organizacyjnej niebędącej osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, która nie wniosła w sprawie żadnego pisma.

Rezygnuje się też z obwieszczeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Niesie to kolosalne zmiany w przepisach, gdyż dotychczas od daty obwieszczenia w MSiG, m.in.: biegł termin do wniesienia środka zaskarżenia, wskazywany był sposób o sposobie i terminie jego wniesienia, ale także zachodziła zmiana w rzeczywistości obrotu, dlatego że nie można już było zasłaniać się nieznajomością treści obwieszczenia, chyba że mimo zachowania należytej staranności nie można było dowiedzieć się o obwieszczeniu. W sprawach zarejestrowanych począwszy od 1 grudnia 2021 roku, tych informacji należy poszukiwać w systemie KRZ.

Informacje o jakich podmiotach znajdziemy w Krajowym Rejestrze Zadłużonych? Ujawnia się z w nim informacje dotyczące kategorii podmiotów, których wspólną cechą jest niewypłacalność, zagrożenie niewypłacalnością albo inne problemy z wypłacalnością, które powodują, że egzekucja wobec nich prowadzona okazuje się bezskuteczna. Są to:

• Osoby fizyczne i osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, wobec których były albo są prowadzone postępowania:

1. Restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy ? Prawo restrukturyzacyjne oraz o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli w rozumieniu art. 491²⁵ ustawy ? Prawo upadłościowe;
2. Upadłościowe lub wtórne postępowania upadłościowe;
3. Zakończone prawomocnym orzeczeniem zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na podstawie art. 373 ust. 1 Prawa upadłościowego;
4. W przedmiocie uznania orzeczenia o wszczęciu zagranicznego postępowania upadłościowego;

• Wspólnicy osobowych spółek handlowych, ponoszących odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, jeżeli ogłoszono upadłość spółki, wszczęto wobec niej wtórne postępowanie upadłościowe lub oddalono wniosek o ogłoszenie jej upadłości;
• Osoby fizyczne i osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, wobec których umorzono postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego lub sąd, z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych (dotyczy to także wysokości wydatków egzekucyjnych w przypadku postępowań prowadzonych przez naczelnika urzędu skarbowego albo dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych);
• Osoby fizyczne, wobec których toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych lub egzekucja należności z budżetu państwa, z tytułu świadczeń wypłacanych w wypadkach bezskuteczności egzekucji alimentów, i które zalegają ze spełnianiem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące.

Rejestr ujawnia dane, które mają znaczenie dla uczestników obrotu. Szczególny nacisk został położony na ich bezpieczeństwo, dlatego ustawodawca zdecydował, że ze względu na istnienie coraz większego zapotrzebowania na ujawnianie danych o osobach nie regulujących swoich zobowiązań, będą to dane w zakresie:

• ograniczenia dłużnika w zarządzie jego majątkiem przez ustanowienie organów postępowania restrukturyzacyjnego lub upadłościowego;
• zawarcia i treści układu w postępowaniu restrukturyzacyjnym, który wpływa na wysokość i możliwość dochodzenia wierzytelności od upadłego;
• likwidacji masy upadłości, co ma zwiększyć efektywność sprzedaży składników majątkowych;
• umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Dodatkowo w KRZ można znaleźć wszystkie dane obowiązkowe, określone przez art. 24 ust. 1 rozporządzenia 2015/848, tj.:

• data wszczęcia postępowania upadłościowego;
• sąd wszczynający postępowanie upadłościowe i numer sprawy;
• typ postępowania oraz podtyp;
• określenie jurysdykcji;
• w przypadku dłużnika będącego spółką lub osobą prawną ? nazwę dłużnika, numer wpisu w rejestrze, siedzibę statutową lub adres pocztowy;
• w przypadku dłużnika, jako osoby fizycznej, niezależnie od tego czy prowadzi działalność gospodarczą lub zawodową czy nie ? imię i nazwisko dłużnika, numer wpisu do ewidencji (jeśli dotyczy) oraz adres pocztowy, a gdy jest on zastrzeżony ? datę i miejsce urodzenia dłużnika;
• nazwę/imię i nazwisko, adres pocztowy lub elektroniczny powołanego zarządcy (jeśli dotyczy);
• termin zgłaszania wierzytelności (jeśli dotyczy) lub odesłanie do zasad ustalania tego terminu;
• datę zakończenia głównego postępowania upadłościowego (jeśli dotyczy);
• sąd i (jeśli dotyczy) termin, w którym można zaskarżyć orzeczenie o wszczęciu postępowania upadłościowego lub odesłanie do zasada ustalania tego terminu.

Dla poszukujących danych w rejestrze istotną kwestią jest określenie kryteriów wyszukiwania podmiotów, tak aby informacja była łatwa do odnalezienia oraz aby rezultat był pewny. Głównymi kryteriami są numery identyfikacyjne ? NIP, Regon, PESEL. Oczywiście dopuszczalne jest wyszukiwanie poprzez imię i nazwisko czy nazwę dłużnika, ale istnieje ryzyko wyszukania więcej niż jednego rekordu. Podanie zaś numeru PESEL osoby fizycznej służy również ochronie danych innych osób ujawnionych w KRZ.

Ustawa przewiduje, że dane zawarte w rejestrze nie mogą być z niego usunięte, chyba, że stanowi ona inaczej. Odrębną kwestią jest zaprzestanie ujawniania danych. Ogólna zasada w tym zakresie zakłada, że zaprzestaje się ujawniania danych w rejestrze automatycznie po upływie 10 lat od prawomocnego zakończenia lub umorzenia postępowania, którego dotyczą. Wprowadzenie takiego rozwiązania ma chronić uczestników obrotu, zapewniając dostęp do informacji o ciążących na dłużniku zobowiązaniu do wykonywaniu układu. Zauważalna staje się więc różnica pomiędzy powyższym rozwiązaniem, a publikacją w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, która pozostawała w obrocie już ?na zawsze?.

Po co to wszystko? W ostatnich latach, na skutek liberalizacji przesłanek do ogłaszania upadłości czy otwierania postępowania restrukturyzacyjnego, doszło do lawinowego zwiększenia liczby rozpoznawanych w sądach rejonowych ? sądach gospodarczych, wniosków. W latach 2013-2014 ogłoszono w Polsce około 30 upadłości osób fizycznych, przy czym w 2015 roku ogłoszono upadłość już wobec 2220 osób. Rok później tak liczba się jeszcze podwoiła. Spraw restrukturyzacyjnych nie jest aż tak wiele, aczkolwiek ich liczba stopniowo rośnie. W marcu 2020 roku weszły w życie przepisy przenoszące prowadzenie postępowania upadłościowego z sędziego-komisarza na syndyka i na sąd, ale tylko w wypadkach incydentalnych. Spraw jest jednak dużo, czeka nas dodatkowo trudna do określenia liczba postępowań, które będą skutkiem panującej od niespełna dwóch lat pandemii wirusa SARS-coV-2, dziesiątkującego działalności gospodarcze i domowe budżety.

Idea stworzenia systemu teleinformatycznego jest ze wszech miar słuszna. Pomimo głosów sprzeciwu, wyrażających zwyczajne obawy przed tym co nieznane i obce, należy mieć nadzieję, że gdy system zostanie uruchomiony w 100% i poznamy wszystkie jego możliwości, za jakiś czas nie będziemy wyobrażali sobie, jak to było, kiedy go nie było.

KRZ jest odpowiedzią i może stać się remedium na bolączki wysoce niewydolnego sądownictwa upadłościowego.

 

Katarzyna Kalinowska

prawnik