Wielu z nas pamięta film ?Komornik? w reżyserii Feliksa Falka. Tytułowy bohater, w tej roli znakomity i wyjątkowo przekonywający Andrzej Chyra, bezkompromisowy egzekutor długów, pojawiając się u dłużników budził lęk, złość, a nierzadko i agresję. Obraz przedstawiający dwa dni z życia Lucjana Bohme jest oczywiście na potrzeby filmu nieco przerysowany, ma widzem wstrząsnąć, ale też konstatacja jest do pewnego stopnia pozytywna i pokazuje, że ludzie mogą się zmienić. Życie pisze jednak różne scenariusze, często smutne i skomplikowane. I nie wystarczy wyjść z sali kinowej, żeby dramat się skończył.
Popadnięcie w długi, które w pewnym momencie wymykają się spod kontroli jest bardzo trudne dla dłużnika, niezależnie od przyczyn. Statystyczny Kowalski przy zetknięciu się z komornikiem będzie wiedział, że spotkanie z nim nie należy do przyjemnych. Opinie, które można znaleźć na forach internetowych, opisują komorników jako osoby bezduszne, zmuszające do oddania ?ostatniej koszuli?, pozbawiające narzędzi pracy, transportu czy wreszcie, co najbardziej dramatyczne, dachu nad głową. Ciężko polemizować z indywidualnymi odczuciami dłużników, wobec których prowadzona jest, często wieloletnia i okupiona ogromnym stresem, bezwzględna egzekucja.
Do tego dochodzi poczucie bycia niewolnikiem swoich własnych zobowiązań oraz tego, że egzekucja nigdy się nie skończy, bo przecież nawet w obliczu umorzenia postępowania z uwagi na jego bezskuteczność, dług nie znika, a jego egzekwowanie co najwyżej może zostać odroczone w czasie. Kwota zadłużenia systematycznie przyrasta o odsetki i koszty. Wstyd przed bliskimi, przyjaciółmi, sąsiadami obserwującymi ukradkiem wizyty niechcianego urzędnika czy kolegami z pracy, wiedzącymi o potrąceniach z wynagrodzenia, jest uczuciem dojmującym i skutecznie uprzykrzającym normalne funkcjonowanie. Myśli krążą nieustannie wokół pieniędzy. Których brak.
Podobnie dzieje się, gdy wierzyciel zleca działania nastawione na odzyskiwanie należności osobom i firmom, nastawionym stricte na działalność windykacyjną. Skrzynka pocztowa zapchana wezwaniami do zapłaty, monitami i propozycjami ugody, której nie sposób spłacić oraz wizyty uprzejmych, aczkolwiek wyjątkowo stanowczych panów potrafią wpędzić w poczucie strachu i zagrożenia.
Na ratunek może przyjść upadłość konsumencka. Jest to instytucja pozwalająca wyjść z trudnej sytuacji życiowej, jaką jest wpadnięcie w niemożliwe lub bardzo trudne do spłacenia długi, a także wydostanie się z marginesu społecznego, na który spycha stan niewypłacalności. Różni się ona od postępowania egzekucyjnego kilkoma istotnymi aspektami.
Warto podkreślić, że ogłoszenie upadłości odznacza się niejako pozycją nadrzędną względem dotychczas prowadzonych, w stosunku do dłużnika, postępowań egzekucyjnych. Z dniem ogłoszenia upadłości toczące się egzekucje ulegają zawieszeniu z mocy prawa, zaś z dniem uzyskania przez postanowienie o ogłoszeniu upadłości waloru prawomocności, te postępowania ulegają umorzeniu z mocy prawa. Komornik w tym czasie jest zobowiązany do wydania syndykowi wszelkich środków, które w toku zawieszonego postępowania egzekucyjnego uzyskał na rzecz indywidualnego wierzyciela, a jeszcze nie zdążył mu ich wydać. Nawet w przypadku wcześniejszego zlicytowania, załóżmy nieruchomości dłużnika, jeszcze nie wydane wierzycielowi środki uzyskane od nabywcy, podlegają wydaniu masie upadłości, właśnie z uwagi na fakt, że postępowanie uległo zawieszeniu z mocy prawa.
Upadłość ma charakter egzekucji uniwersalnej. Oznacza to, że syndyk, będący pozasądowym organem postępowania upadłościowego, prowadzi postępowanie nie na indywidualny wniosek wierzyciela, lecz na rzecz wszystkich wierzycieli upadłego, którzy zgłoszą w toku postępowania swoją wierzytelność. Syndyk obejmuje władztwo nad całym majątkiem upadłego, zarządza nim i ma za zadanie jego likwidację, a wszelkie czynności prawne upadłego podejmowane względem tego majątku nie odniosą skutku. Ma to na celu zaspokojenie w najwyższym możliwym stopniu wierzycieli, którzy będą brali udział w planie podziału i następnie planie spłat. Uwidacznia się poprzez to funkcja windykacyjna upadłości.
Kolejną istotną cechą jest to, że zobowiązania powstałe przed ogłoszeniem upadłości, co do których Sąd ustali plan spłaty wierzycieli, a których w wykonaniu tego planu upadły nie spłaci w całości, zostaną umorzone. Są wyjątki od tej zasady, bowiem nie ulegają umorzeniu na przykład niezaspokojone świadczenia alimentacyjne, a także zasądzone kary grzywny oraz ? orzeczone jako środek karny ? obowiązek naprawienia szkody, zadośćuczynienie, nawiązka i świadczenie pieniężne. Jednak co do zasady po wykonaniu planu spłaty niespłacone długi znikają. Umorzenie zobowiązań w upadłości konsumenckiej skutkuje brakiem możliwości ich dochodzenia w drodze sądowej, jak i egzekucji komorniczej przez wierzyciela. Jest to zatem realizacja funkcji oddłużeniowej upadłości konsumenta.
Po zakończeniu postępowania upadłościowego były upadły może rozpocząć nowe życie, wolne od wezwań do zapłaty i wizyt komornika.
Czy upadłość konsumencka ma jakieś wady? Na pewno ciężkim doświadczeniem dla dłużnika będzie brak możliwości zarządu swoim majątkiem i utrata na rzecz wierzycieli swojego dorobku, czyli domu, samochodu, praw niematerialnych, części wynagrodzenia czy innych składników, nie wyłączonych na podstawie odrębnych przepisów od egzekucji. Masą upadłości staje się także dotychczasowy majątek wspólny małżonków, nawet jeśli tylko jedno z nich pozostaje w upadłości.
Na pewno nie można traktować funkcji oddłużeniowej upadłości jako ?nagrody? za niespłacanie zaciągniętych zobowiązań. Jeśli więc upadły będący przykładowo osobą młodą i zdrową, ale niepracującą sądzi, że wystarczy czas trwania postępowania po prostu jakoś przetrwać, a potem wszystkie długi zostaną umorzone, może się boleśnie rozczarować. Sąd ustalając plan spłaty bierze pod uwagę m.in. możliwości zarobkowe upadłego i konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Oznacza to, że Sąd określi wysokość rat w planie spłaty w oparciu nie o to, ile upadły zarabia obecnie, ale ile może potencjalnie zarabiać, zatem może się okazać, że konieczne jest podjęcie dodatkowego zajęcia, aby podołać spłatom.
Sąd bierze także pod uwagę przyczyny popadnięcia w stan niewypłacalności. Zasadą jest, że maksymalny okres spłaty Sąd określa w stosunku do konsumenta na 36 miesięcy i taki stan dotyczy wszystkich wypadków, kiedy dłużnik ma możliwość i szansę dokonania spłaty wierzycieli, tzn. powodem niewypłacalności nie była trwała utrata zdolności zarobkowania. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły, które skutkują wydłużeniem planu spłaty od 37 nawet do 84 miesięcy i ma to miejsce w przypadku ustalenia przez Sąd, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
Powyższe udowadnia, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej pozwoli się uwolnić od egzekucji komorniczej, która może ciągnąć się latami. Daje szansę na wyjście ze spirali długów, na nowe życie bez lęku i nieprzyjemnych, stresujących sytuacji. Jednak dłużnik musi zastanowić się czy akurat w jego przypadku upadłość jest jedyną i najlepszą furtką. Przed podjęciem decyzji musi być świadomy co go czeka, jakie są konsekwencje i że w chwili przystąpienia przez syndyka do likwidacji składników majątku, takich jak dom czy mieszkanie, powiedzenie: ?rezygnuję, wycofuję się, już nie chcę? niczego nie zmieni. Stan upadłości wymaga podjęcia wysiłku, wyrzeczeń i współpracy z syndykiem, ale przynosi owoce.
W przypadku pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu telefonicznego: +48 22 299 74 78 lub poprzez e-mail: kancelaria@lewandowskikancelaria.pl
Katarzyna Kalinowska
Prawnik
