Upadłość konsumencka jest specjalną procedurą sądową, która umożliwia osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej oddłużenie, w sposób dostosowany do ich możliwości zarobkowych i majątkowych, otwierając im tym samym szansę na rozpoczęcie nowego rozdziału w życiu.
Warto jednak pamiętać, że już we wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnik ma obowiązek ujawnienia wszystkich dochodów oraz innych składników majątku. Zatajenie tych okoliczności prawie zawsze prowadzi do wydłużenia planu spłaty zobowiązań dłużnika do 7 lat. Co więcej może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania karnego. Prawdomówność i uczciwość dłużnika są więc niezwykle istotne dla skutecznego przebiegu procedury upadłości konsumenckiej oraz osiągnięcia zamierzonego celu.
Wskazywanie nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości, zgodnie z art. 522 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego, grozi karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. To samo dotyczy podawania sądowi nieprawdziwych informacji dotyczących majątku dłużnika w postępowaniu upadłościowym. Jeśli oświadczenie o prawdziwości danych nie jest zgodne z prawdą, dłużnik ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę w wyniku podania nieprawdziwych danych we wniosku o ogłoszenie upadłości, co sankcjonuje art. 4912 ust. 5b Prawa upadłościowego. ?Nieprawdziwe dane?, o których mowa, obejmują nie tylko te informacje, które dłużnik musi podać, ale również te podane przez niego ponad stawiane wymogi. Dłużnik nie zostanie jednak pociągnięty do odpowiedzialności, jeśli we wniosku wystąpił błąd np. w postaci zatajenia lub umieszczenia nieprawdziwych danych finansowych, o ile celowo i świadomie go nie spowodował. Warto również pamiętać, że jeśli świadomie pominiemy jakiegoś wierzyciela, jego wierzytelność nie zostanie automatycznie umorzona w postępowaniu upadłościowym z korzyścią dla nas. Oczywiście może się zdarzyć, że we wniosku o upadłość przeoczymy wierzyciela, ale nie może to być celowe działanie ze strony dłużnika.
W trakcie właściwego postępowania upadłościowego, a więc już po ogłoszeniu upadłości, konsument (na tym etapie określany jako upadły) obowiązany jest na podstawie art. 57 ust. 1 i 2 ustawy Prawo upadłościowe wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać dokumenty dotyczące swojej działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję, a wykonanie tego obowiązku upadły potwierdza w formie oświadczenia na piśmie, które składa sędziemu-komisarzowi, przy czym konsument jest obowiązany udzielać sędziemu-komisarzowi i syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących swojego majątku. Za niewydanie przez upadłego majątku lub dokumentacji syndykowi, czy też nieudzielenie mu lub sędziemu-komisarzowi informacji dotyczących majątku upadłego, zgodnie z art. 523 ust. 1 i 2 Prawa upadłościowego grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Zatajenie dochodów przez dłużnika lub innych składników majątku może nie tylko uniemożliwić skuteczną realizację całej procedury. Syndyk, pełniący rolę nadzorującego postępowanie upadłościowe, ma obowiązek zbierania i weryfikacji danych dotyczących dochodów i składników majątku dłużnika. Jeśli dochody te zostaną zatajone lub nieprawidłowo zgłoszone, może to doprowadzić do błędnej oceny zdolności dłużnika do uregulowania jego zadłużenia oraz wpłynąć na przebieg procedury, co w konsekwencji może doprowadzić do odmowy ogłoszenia upadłości, umorzenia postępowania, odpowiedzialności karnej oraz utraty wiarygodności przed sądem w przypadku kolejnego, przyszłego postępowania upadłościowego. Umorzenie postępowania (z przyczyn innych niż wniosek dłużnika np. świadome ukrywanie dochodów, czy też innych składników majątku) spowoduje natomiast, że przez okres kolejnych 10 lat dłużnik nie będzie mógł złożyć ponownego wniosku o ogłoszenie upadłości.
Warto dodatkowo zwrócić uwagę na ochronę, jaką przepisy kodeksu karnego roztaczają nad wierzycielami w sytuacji pokrzywdzenia ich interesu zachowaniem dłużnika (upadłego). Wierzyciel może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstw wskazanych w kodeksie karnym, w szczególności z: art. 300 kodeksu karnego, tj. udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela, art. 301 § 2 i 3 kodeksu karnego, tj. pokrzywdzenia wierzyciela poprzez doprowadzenie do swoje upadłości lub niewypłacalności, czy też art. 302 kodeksu karnego, tj. faworyzowania i zaspokajania wybranych wierzycieli.
Osoba ubiegająca się o upadłość konsumencką nie może również swoim zachowaniem wypełniać znamion przestępstwa oszustwa z art. 286 kodeksu karnego. Ten kto się bowiem zadłuża z zamiarem nieuiszczenia swoich zaciągniętych zobowiązań (np. licząc na przywileje jakie daje ogłoszenie upadłości) może zostać potraktowany jako osoba popełniająca przestępstwo oszustwa.
Pamiętajmy więc, że postępowanie upadłościowe wobec konsumentów stanowi przywilej i nie jest dostępne dla każdego niewypłacalnego dłużnika. Wymaga ono odpowiedniego zachowania i współpracy z sądem, sędzią-komisarzem i syndykiem, a także składania informacji i oświadczeń zgodnych z prawdą. Możliwość umorzenia długów oraz uniknięcie sytuacji, w której utraci się szansę na oddłużenie, zależy więc od postępowania samego dłużnika. Dlatego, aby uniknąć trudności związanych z zatajonymi dochodami lub innymi składnikami majątku, dłużnik powinien być uczciwy i współpracować z syndykiem. Syndyk może bowiem zapewnić dłużnikowi pomoc i wsparcie w zakresie prawidłowego zgłaszania składników majątku oraz prowadzenia procedury upadłości konsumenckiej zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Kamil Urbaniak
Aplikant radcowski
